Dit is de uitgebreide versie van het persbericht op het ANP.
Vuur in de prijzen, van Lytton via de Strabrechtse Heide naar het Pyroceen
Dit is een origineel bericht van
Friends of MacDonald • The Dutch Connection (FOM NL)
Ranald MacDonald Prijzen 2021 in het teken van vuur
De Ranald MacDonald prijs 2021 is gegaan naar de wederopbouw van het door een wildbrand verwoeste Chinese History Museum in Lytton, Canada, dat de herinnering hoog houdt aan de belangrijke bijdragen die Chinezen leverden aan de geschiedenis van British Columbia. De Amerikaanse wereldgeschiedschrijver van het vuur Stephen J. Pyne heeft bij uitzondering een oeuvreprijs gekregen voor zijn niet aflatende, baanbrekende en mooie werk over de mensheid en haar vuur. De wegens de pandemie uitgestelde prijsuitreiking zal plaatsvinden op donderdag 3 februari 2022 om 17 uur op het wereldwijde web.
Lorna Fandrich en het Chinese gemeenschapshuis in Lytton
Op 27, 28 en 29 juni 2021 werd in het Canadese Lytton drie dagen op rij het nationale temperatuur record van 1937 verbroken. Het werd er bijna 50 °C, zo noordelijk nog nooit ergens vertoond. Op 30 juni brandde het dorp af. Het werd daarmee voor even wereldnieuws.
In het gebied komen twee grote rivieren samen. De eerste bewoners, Nlaka’pamux, vestigden zich er pakweg 10.000 jaar geleden en noemden de nederzetting die ontstond Kumsheen, naar de samenkomst van de rivieren,. Een dikke 200 jaar geleden kwamen er Schotse kolonisten voor bont, die hun nederzetting vernoemden naar de Britse schrijver en minister van koloniën Edward Bulwer-Lytton, tijdgenoot van Charles Dickens. Zo’n 160 jaar geleden kwamen er Amerikanen voor goud. En een jaar of 140 geleden Chinezen voor goud, middenstand en aanleg van de spoorweg door Canada. Deze bewegingen van grote groepen mensen zijn gepaard gegaan met strijd. Die anno 2022 nog niet gestreden is. In verspreide gebieden rondom de samenkomst van de rivieren wonen nu zo’n 2500 Nlaka’pamux. De van oorsprong Europese gemeenschap in het dorp is zo’n 250 mensen groot. De Chinese gemeenschap is verdwenen.
Veertig jaar geleden kocht het echtpaar Fandrich een braakliggend terrein in Lytton. Al gauw kwam het erachter dat daarop van 1881 tot 1928 een Chinees gemeenschapshuis had gestaan. Uiteindelijk heeft de vrouw van het paar, Lorna, het huis na laten bouwen en ingericht met een grote en alsmaar uitdijende verzameling Chinese voorwerpen uit de omgeving. In 2017 werd het nieuwe zogeheten Joss (‘deus’, ‘gods’) huis geopend als het Lytton Chinese History Museum en kort daarna werd de plek erkend als cultureel erfgoed. Nog geen vijf jaar na de opening verging dit kleinood in het verzengende vuur dat door het dorp raasde. Gelukkig had Lorna Fandrich een volledig gegevensbestand van de 1600 verzamelde, nu vergane objecten gemaakt.
Toen bekend werd dat Lorna Fandrich van plan was het museum weer op te opbouwen, besloot het bestuur van de stichting Friends of MacDonald • The Dutch Connection de jaarlijkse Ranald MacDonald Prijs voor waar, goed en schoon werk dat nieuw licht werpt op de verhoudingen tussen Azië, Europa en Noord-Amerika, toe te kennen aan de wederopbouw van haar museum.
Een detail is dat Ranald MacDonald (1924-1994) vanaf 1858, het begin van de goudkoorts, een paar jaar uitbater was van een vervoersbedrijf en een pont in de omstreken van Lytton. Later was hij nog betrokken bij plannen voor de aanleg van een weg van de mijnen naar zee, een activiteit die tegenwoordig omstreden is.
Lof: ’The Village which had one of the finest little Chinese History Museums in the world…’, The Province, Vancouver, British Columbia, 24 juli 2021
Website museum: https://lyttonchinesehistorymuseum.com
Stephen J. Pyne over de omgang met vuur dat het lot van de mensheid zal bepalen
Stephen J. Pyne (1949) was in zijn vrije tijd brandbestrijder op de noordflank van de Grand Canyon om zijn studie Engels te bekostigen. Hij schreef een proefschrift over een Amerikaanse geoloog dat zeer goed werd ontvangen. Daaruit maakte hij op in staat te zijn een goed boek te schrijven. Sindsdien schrijft hij boek na boek over wildbranden.
Zijn eerste boek, uit 1982, ging over vuur in Amerika. Hij schreef het vanuit een camper waarin hij met zijn vrouw leefde, want in de academische wereld was er geen plaats voor dit onerwerp. De afzondering bepaalde ongetwijfeld de ongebruikelijke vorm, stijl en inhoud van het boek. Maar het viel onmiddellijk op en is tot op de dag van vandaag een standaardwerk. In de veertig jaar die sindsdien zijn verstreken, schreef Pyne tientallen boeken over vuur van alle tijden in alle werelddelen. Inclusief een essay over de natuurbrand van juli 2010 op de Strabrechtse Heide in Brabant.
Zelf houdt Pyne het erop dat hij op vuur kwam door zijn werk als brandweerman, en ter plekke, dus niet in het klaslokaal, leerde wat vuur was en aan die ervaring al zijn werk ontleende.
Het vuur in de wereld hangt in Pyne’s ogen nauw samen met de trek van mensen over het aardoppervlak. Vuur is een element als lucht, water en aarde dat de mens vormt en door de mens is gevormd. Alleen in die samenhang is het te doorgronden. Zo beschrijft hij het vuur in Amerika als een ontmoeting van drie typen, het vuur van de natuur dat het continent vorm gaf voordat er mensen waren, het vuur dat uit Azië met de oorspronkelijke bevolking meekwam en het landschap ingrijpend veranderde, denk hierbij aan de prairies, en het vuur uit Europa dat meegenomen werd door kolonisten en immigranten, zich later, verpakt in machines, een weg baande naar het westen, en uiteindelijk oppermachtig werd gemaakt. Wildbranden werden uit alle macht bestreden, het vuur van de oorspronkelijke bevolking werd als schadelijk weggezet en verboden. Dat had volgens Pyne zeer schadelijke gevolgen voor de wereld. Grond werd zo schraal, wateren veranderden in zulke afvoerputten en de lucht veranderde zo ingrijpend dat al met al het klimaat niet meer is wat het was. En het rigoureus bestrijden van bosbranden, bijvoorbeeld, heeft als keerzijde dat er meer brandstof ontstaat voor bosbranden. ‘De tragedie van Amerikaans vuur is niet dat wildbranden werden onderdrukt maar dat er geen gecontroleerde vuren meer werden aangestoken.’
Het denkraam van Pyne is zo groot dat hij ook heeft geschreven over ijs en de trek van de mensheid naar plekken buiten de aarde. Het heeft hem ertoe gebracht om de huidige fase in de geschiedenis van planeet aarde, in navolging van een begrip als ijstijd, te beschrijven als een vuurtijd, een pyroceen.
Kortom, Pyne’s werk is zo waar, goed en schoon, dat het een Ranald MacDonald prijs verdient. Hij schreef bovendien een geschiedenis van het vuur in Canada waarin de bossen in de bergen van British Columbia apart worden behandeld. Waardoor deze prijs prachtig aansluit bij die voor het museum in Lytton.
Lof: ‘…the foremost American fire historian…’, New York Review of Books, 16 augustus 2018
Website: https://www.stephenpyne.com
De Ranald MacDonald Prijs
Deze internationale prijs wordt jaarlijks toegekend door het bestuur van Friends of MacDonald • The Dutch Connection (FOM NL), een Nederlandse stichting zonder winstoogmerk. FOM NL is de zusterorganisatie van de Friends of MacDonald (FOM USA) en West of the Sun (FOM Japan). De stichting stelt zich ten doel het inzicht te bevorderen in de verhoudingen tussen Azië, Europa en Noord-Amerika in brede zin, in het bijzonder door werk van jonge mensen te honoreren en te stimuleren. Hoofdactiviteit is het toekennen van de Ranald MacDonald Prijs aan een eerste werk dat waar, goed en schoon is en een nieuw venster op de wereld opent, met name op de verhoudingen tussen Azië, Europa en Noord-Amerika. De prijswinnaar ontvangt een geldbedrag van 5000 euro en een speciaal voor deze prijs vervaardigd kunstwerk, een wereldbolletje in een doosje, alles gesneden van hardhout uit Azië, Europa en Noord-Amerika. Bij uitzondering kan de stichting een oeuvreprijs uitreiken. Die bedraagt 2500 euro en een vergelijkbare trofee.
De uitreiking vindt traditioneel plaats op 11 oktober op een driemaster in Amsterdam, maar in het jaar 2021 zijn de prijzen aan de winnaars opgestuurd.
Op 3 februari 2022, de verjaardag van Ranald MacDonald, zal op het wereldwijde web een bescheiden ceremonie worden gehouden die voor iedereen op afstand is bij te wonen. Fred Dijs, secretaris van de stichting, zal de lofrede voor Lorna Fandrich uitspreken en Guido van der Werf, hoogleraar aan de Vrije Universiteit op het gebied van de samenhang tussen de koolstofketen en het klimaat, toegespitst op ontbossing en bosbranden, de lofrede voor Steven J. Pyne. Fandrich en Pyne zullen hun dankredes uitspreken. Aansluitend is er gelegenheid om de winnaars vragen te stellen.
Eerdere prijswinnaars
2016 – In the Light of What We Know (Farrar, Straus & Giroux, 2014), debuutroman van schrijver Zia Haider Rahman, additionele oeuvreprijs voor Frederik L. Schodt, schrijver en vertaler in San Francisco, biograaf van Ranald MacDonald
2017 – With Our Own Hands (LM Publishers, 2015), non-fictie debuut van bioloog Frederik van Oudenhoven en etnograaf Jamila Haider, additionele oeuvreprijs voor Hajime Narukawa, architect en ontwerper van de revolutionaire wereldkaart AuthaGraph
2018 – The Dawn of Eurasia (Penguin, 2018), non-fictie debuut van politicoloog Bruno Maçães
2019 – De Fenix (Stichting Droom en Daad, Rotterdam & MAD Architects, Beijing, Los Angeles, Rome en Jiaxing, in wording), eerste landverhuizersmuseum van Nederland
2020 – The Journey of Belonging, A Herstory Between Time & Space (Twentyfive Media, 2020), non-fictie debuut van de Indonesische Lala Bohang (1985) en de Nederlandse Lara Nuberg (1990), additionele oeuvreprijs voor fotograaf Stacii Samidin (1987), in het bijzonder voor zijn levenswerk Societies
Noot voor de redactie:
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de secretaris van de stichting (zie onder). Persfoto’s zijn te downloaden via de link https://www.friendsofmacdonald.nl/nl/hr-persfotos-2021/
Contactgegevens:
Van: Stichting Friends of MacDonald • The Dutch Connection (FOM NL)
Website: https://www.friendsofmacdonald.nl
Contactpersoon: Fred Dijs, secretaris
Telefoon: 06 288 03 999
Email: sec@friendsofmacdonald.nl