Voor de pers, AuthaGraph van Hajime Narukawa

Inleiding FOM NL
C.V. Hajime Narukawa

De bestuursleden van de stichting Friends of MacDonald • The Dutch Connection beseften al direct na het uitreiken van de prijzen in 2016 dat landkaarten wel eens een grote rol zouden kunnen spelen in het toekennen van prijzen in 2017. De redactie van Debtelin maakte de omslag van hun eerste nummer van een gevouwen replica van de Kangxi-kaart van China uit 1718, het werk van Benjamin Hennig kwam voorbij en in Boston besloten de autoriteiten om de wereldkaarten in het openbaar onderwijs, gebaseerd op de Mercator projectie, te vervangen door kaarten gebaseerd op de projectie van Gall-Peters. Op dit moment zijn er in Leiden op twee plekken tentoonstellingen over historische kaarten, in het Museum Volkenkunde en in het Japanmuseum SieboldHuis. En in Japan kreeg architect en ingenieur Hajime Narukawa een designprijs voor een merkwaardige wereldkaart. Om die laatste kaart kon het bestuur niet heen, zo ‘goed, mooi en bijna waar’ is zij. De kaart verdient een wereldwijde verspreiding, om te beginnen in Nederland.

Het is niet eenvoudig om de afbeelding van een bol op een plat vlak te maken. In zijn AuthaGraph World Map combineert Hajime Narukawa twee historische ontwikkelingen in het maken van kaarten, één gebaseerd op de wereldkaart van Mercator uit 1569, de ander gebaseerd op de wereldkaart die Da Vinci, misschien, maakte in 1514.

Gerardus Mercator, een Vlaams-Duitse kaartenmaker, lukte het in 1569 de wereldbol meetkundig te projecteren op een cilinder, in een tijd waarin wiskunde de maat der dingen was. Zelfs een wijsgerig boek als de Ethica van Baruch Spinoza werd geschreven in een structuur die was afgeleid van de Elementen van de Griekse wiskundige Euclides. De kaart van Mercator was bedoeld ‘ad Usum Navigantium Emendate Accommodata’, ten behoeve van de scheepvaart. De gang van plaats A naar plaats B over zee was op zijn kaart een rechte lijn. Mercator zette daarmee een ontwikkeling in gang die tot op de dag van vandaag opgeld doet.

Mercator's kaart van 1569

Een andere aanpak is de wereldkaart van Leonardo da Vinci uit 1514, misschien, want kenners zijn het er niet over eens of hij daadwerkelijk de maker is. De kaart is losjes gebaseerd op één van de vier platonische veelvlakken, de octaëder, het regelmatig achtvlak. In werkelijkheid heeft hij de aarde als een sinaasappel gepeld, in vieren en dat weer door twee. De acht partjes die hij zo kreeg, vormen de kaart. Ook dat was een begin, het maken van een wereldkaart op basis van veelvlakken. En ook dat begin doet tot op de dag van vandaag opgeld, hoewel vele malen minder dan de aanpak van Mercator.

Leonardo's Mappamundi

Het probleem van de kaart van Mercator is dat de gang van A naar B over zee niet meer het probleem is. De polen zijn erop te zien als enorme gebieden, maar niemand kwam er. Het middelpunt van de aarde ligt ergens in de Atlantische Oceaan, maar niemand nam dat voetstoots aan. De vroege kaartenmakers in China, bijvoorbeeld, zetten China in het midden. Ook de illustraties die Mercator aanbracht, van reuzen, kannibalen, dieren, (zee-)monsters en(zee-)goden, konden de tand des tijds niet doorstaan. De kaart van Mercator is dan ook bijna tweehonderd keer door de molen gegaan. Wat de wiskunde betreft, is een mooie grafiek te maken van het aantal pogingen om de projectie te verbeteren. Ook de kaart van Da Vinci was voor verbetering vatbaar. Allerlei regelmatige veelvlakken werden gebruikt, allerlei uitvouwen ervan passeerden de revue. Maar dat gebeurde aanmerkelijk minder, een keer of twintig. De kaart van Mercator werd ondanks alle gebreken de standaard.

In groen de tweehonderd herzieningen van Mercator's kaart, en diens voorgangers, in rood de twintig herzieningen van Da Vinci's kaart, afgezet tegen de tijd. Het meeste werk is in beide gevallen verzet in de afgelopen twee eeuwen.

bronnen:
http://map-projections.net/projections-list.php &
http://bit.ly/2frcChN (pdf)

Vroeg in zijn studie raakte Narukawa in de ban van het werk van de Amerikaanse ingenieur en ontwerper Richard Buckminster Fuller (1895-1983), vooral beroemd om het populariseren én patenteren van zo geheten geodetische koepels, zowel in het groot gebruikt voor gebouwen als in het klein voor moleculen.

het voormalige aviodome bij schipholeen molecuul fullereen, opgebouwd uit 60 koolstof-atomen
foto: Bert Verhoeff, Nationaal Archief/Anefobron: Mstroeck & Bryn C, en.wikipedia

Later, tijdens zijn verblijf in Nederland, begon Narukawa foto’s te maken met een door hemzelf ontwikkelde camera. Hij vouwde het te gebruiken fotopapier tot een regelmatig twintigvlak, een icosaëder, die hij vervolgens in tweeën sneed. Nadat de foto was gemaakt vouwde hij de halve icosaëders weer terug naar twee dimensies. Zo lukte het hem om de driedimensionale werkelijkheid zonder veel vervorming weer te geven op een plat vlak, ofwel, in twee dimensies. Alleen, op die manier wordt het resultaat nooit een rechthoek. Niettemin had hij daarmee de eerste stap op weg naar zijn wereldkaart gezet.

regelmatig twintigvlakuitgevouwen twintigvlak
bron: www.korthalsaltes.com

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de behoefte gevoeld aan nieuwe wereldkaarten. ‘Global War Teaches Global Cartography’ kopte Life in augustus 1942. Een half jaar later presenteerde het blad een opzienbarende kaart van Buckminster Fuller, die toen staflid was van de Board of Economic Warfare. Dymaxion World Map heette de kaart, een woord dat Fuller voor veel van zijn ontwerpen gebruikte, een samentrekking van dynamic, maximum en tension. Life schreef dat de president van de Verenigde Staten van Amerika een grote wereldbol bij zijn bureau had staan omdat hij de wereld moest kunnen zien vanuit de verschillende perspectieven van hem en zijn tegenstanders. Dat was niet mogelijk met een kaart gebaseerd op de projectie van Mercator, maar wél met de Dymaxion kaart van Buckminster Fuller, aldus Life. Hij zou een mooi ‘compromis’ hebben bereikt ’tussen de eisen die aan schaal, richting en vorm moeten worden gesteld’. Het blad sloot een bouwplaat van de kaart in. Tijdens de Koude Oorlog, in 1954, presenteerde Fuller samen met zijn Japans-Amerikaanse collega Shoji Sadao een versie van de kaart die Airocean World Map heette en gebaseerd was op een regelmatig twintigvlak, een icosaëder. Dat is de kaart van Fuller die in het geheugen is blijven hangen.

bron: google booksbron: dymaxion artifacts

Met het regelmatig twintigvlak waarop de Airocean wereldkaart is gebaseerd, komt de fotografie van Hajime Narukawa weer in beeld. Hij vond het een prachtige kaart maar wilde meer. Zijn wereldkaart moest niet hoekig zijn, maar rechthoekig worden. In 1999 viel hem in dat dat zou kunnen wanneer de wereldbol geprojecteerd zou kunnen worden op een tetraëder, een regelmatig viervlak, want dat is eenvoudig uit te vouwen en met één, betrekkelijk willekeurige knip tot een rechthoek om te vormen.

Maar hoe doe je dat, een bol projecteren op een tetraëder? Het antwoord op die vraag heeft Narukawa de meeste hoofdbrekens gekost. Uiteindelijk vond hij de meest geschikte oplossing door de wereldbol op te delen in 96 dezelfde driehoeken en die middels software in twee stappen op een tetraëder te projecteren. De wereld wordt eerst geprojecteerd op een ‘opgeblazen’ tetraëder en vervolgens wordt de ‘opgeblazen’ tetraëder teruggebracht naar een ‘normale’. In 2009 was de AuthaGraph World Map klaar.

Het ‘Autha’ in de naam is afgeleid van ‘authalisch’, een woord uit het jargon van kaartenmakers uit de negentiende eeuw dat van toepassing is op kaarten waarop de oppervlakten overeenkomen met de werkelijke oppervlakten op aarde. ‘Graph’ spreekt voor zich. Narukawa wilde een kaart maken waarop continenten en oceanen de oppervlakte hebben die hun toekomen, inclusief de polen. En waarop al het land is omringd door zee, de continenten eilanden zijn en de oceanen één grote plas water vormen. En zo is het. Maar zo zitten de wereldkaarten die wereldwijd in het onderwijs worden gebruikt niet in elkaar en dus hebben wij een beeld van de wereld in ons hoofd dat ver bezijden de waarheid is. Narukawa hoopt daar op termijn met zijn kaart een eind aan te kunnen maken. Hoe zonderling zijn kaart ook op het eerste gezicht mag lijken, zij zou dat misschien kunnen bewerkstelligen.

En er is meer. Plak je een aantal AuthaGraph kaarten aan elkaar, dan kun je in allerlei richtingen rechthoeken uitsnijden waarop steeds de hele wereld staat. Uiterst eenvoudig kan iedereen een kaart uitsnijden met zichzelf in het middelpunt en in welke richting hij of zij maar wil kijken. Begrippen als oost en west, noord en zuid verliezen hun, vaak politieke, betekenis. En de twee polen van de aarde zijn pas betrekkelijk kort geleden, een dikke eeuw, bereikt en bleven daardoor een ondergeschoven kind bij het maken van wereldkaarten. Ondertussen is het duidelijk dat zij in de klimaten van de wereld een doorslaggevende rol spelen. De AuthaGraph wereldkaart maakt zulke verbanden probleemloos inzichtelijk. Tenslotte leent AuthaGraph zich net zo goed voor integratie met databestanden als andere kaarten.

De AuthaGraph wereldkaart is de uitkomst, én combinatie, van twee richtingen waarin het maken van wereldkaarten zich de afgelopen vijfhonderd jaar heeft ontwikkeld. Inzichten in de verhoudingen in de wereld die de mensheid in die tijd heeft ontwikkeld stelt de AuthaGraph kaart ter discussie. Recente inzichten zijn op de AuthaGraph kaart goed zichtbaar te maken. Dat is veel en belooft veel. Het is om al die redenen, van goedheid, waarheid en schoonheid, dat het bestuur van de stichting Friends of MacDonald • The Dutch Connection niet anders kon dan ook dit jaar een oeuvre prijs uit te reiken.

C.V.

Hajime Narukawa (鳴川肇) is een Japanse architect en civiel ingenieur, gespecialiseerd in het ontwerpen van dragende constructies.

Hij werd in 1971 geboren in de haven- en industriestad Kawasaki, in de prefectuur Kanagawa, onderdeel van Groot-Tokio.

Hij studeerde aan het Shibaura Instituut voor Technologie en verdiepte zijn studie met opleidingen aan de toenmalige Nationale Universiteit van de Schone Kunsten in Tokio en het toenmalige Berlage Instituut in Amsterdam.

Na zijn studie legde Narukawa zich toe op het onderzoeken en ontwikkelen van meetkundige ideeën, vooral gebaseerd op het maken van modellen. In een tweede stap worden modellen omgezet in praktische toepassingen op zulke uiteenlopende gebieden als het maken van landkaarten, architectuur, civiele techniek, het inrichten van tentoonstellingen en het ontwerp van meubelen.

In de zomer van 2009 richtte Narukawa de B.V. AuthaGraph op. Het bedrijf is vooral bekend van het ontwikkelen en produceren van de AuthaGraph World Map en daarvan afgeleide producten. Narukawa werkte en werkt veel samen met collega’s in binnen- en buitenland, met name ook in Nederland. Hij heeft zijn eigen laboratorium, zoals hij het noemt, het Narukawa Lab, waar hij jonge kunstenaars en ontwerpers opleidt die zich ook graag bezighouden met techniek en jonge ingenieurs die ook graag ontwerpen en kunst maken. Verder is hij docent aan de Graduate School of Media and Governance van de Keio Universiteit, waar hij zijn studenten vooral ook met schaar, potlood en papier aan ideeën laat werken.

In 2016 kreeg Narukawa in Japan de Good Design Grand Award voor zijn AuthaGraph World Map.